هنر پرسشگری
- غیر ممکن است کسی متفکر خوب اما پرسنده ی بدی باشد. پرسش ها بیان میکنند چه کار باید کرد، مشکل را بیان میکنند، و نشان میدهند مساله چیست. پرسش ها پیش برنده تفکرند، ولی پاسخ ها نشان دهنده ی توقف کامل در تفکر. تفکر فقط هنگامی ادامه میابد و به کاوشگری بدل میشود که هر پاسخ پرسش جدیدی را برانگیزد. ذهن بدون پرسش درواقع زنده نیست. بدون پرسش هیچ درکی اتفاق نمی افتند. پرسش های سطحی منجر به درک سطحی میشوند و پرسش های مبهم منجر به درک مبهم. ذهنی که فعالانه پرسشگری نمی کند عملا مشغول یادگیری نیست.
- پرسش های تک نظام >> مستلزم شواهد و استدلال درون یک نظام فکری است >> یک پاسخ درست >> دانش
- پرسش های بی نظام >> ابراز ترجیحی شخصی را میطلبد >> نظر شخصی >> قابل ارزیابی نیست
- پرسش های محل مناقشه >> مستلزم شواهد و استدلال درون نظام های متعارض است >> پاسخ های بهتر یا بدتر>> قضاوت
- مشکلات را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: ۱) مشکلاتی که خودمان با رفتار و تصمیماتمان به وجود آورده ایم. ۲) مشکلاتی که منشا آن عوامل بیرونی است. هرکدام از این ها را باز میتوان به دو دسته تقسیم کرد: ۱) مشکلاتی که میتوانیم حلشان کنیم، چه به طور کامل چه بخشی از آن هارا. ۲) مشکلاتی مه خارج از اختیار ماست.
- خوانندگان ماهر میتوانند موضوعی را تنها با خواندن کتاب و بدون بهره بردن از سخنرانی یا کلاس درس فراگیرند. میتوان فقط با مطالعه در رشته ای تحصیل کرد. خوانندگان ماهر در حین خواندن فعالانه پرسش میکنند تا درک کنند، تا آنچه را میخواهند ارزیابی کنند و ایده های مهم را در تفکر خود وارد کنند. خوانند ماهر، خواندن را گفت و گویی فعالانه در نظر میگیرند که دربردانده پرسشگری دائم است. نمونه پرسش هایی که خواننده انتقادی در حین خواندن میکند اینهاست:
برای چه این متن را میخوانم؟ هدفم چیست؟ برای چه چیزی تلاش میکنم؟
هدف نویسنده چیست؟ با مطالعه دقیق عنوان، فهرست، پیشگفتار و مقدمه جه چیزی در مورد دیدگاه او میتوان فهمید؟
آیا میتوانم آنچه را نویسنده در هر پاراگراف میگوید با کلمات خودم بیان کنم؟* چه پرسش هایی دارم؟
- حیات بشری مستلزم عضویت در گروه های مختلفی است؛ مثلا ملت، فرهنگ، شغل، مذهب، خانواده و همتایان. ما حتی پیش از آگاهی خود در مقام موجودی زنده، خود را عضوی از این گروه میبینیم. هر گروه تعریف خاصی از خودش و "قوانین" (معمولا نانوشته) دارد که رفتار اعضا را تعیین میکند. شرط پذیرفته شدن در هر گروهی مقداری فرمانبرداری است که مجموعه ای از باور ها، رفتار ها و منهیات را در بر میگیرد. برای بیشتر افراد، دنباله روی کورکورانه از محدودیت های گروه امری خودکار و بدون فکر است. اغلب حتی این دنباله روی خود را تشخیص هم نمی دهند. آنها باورها و هنجار های گروه را درونی میسازند، هویت گروه را از آن خود میکنند و طوری رفتار میکنند که از آنها انتظار میرود؛ بی هیچ حساسیتی نسبت به اینکه رفتارشان پرسش برانگیز است. عملکرد غالب افراد در گروه این است که بی ذره ای تامل، نظام اعتقادی، نگرش ها و رفتاری که از آن پیروی میکنند را درست میپندارند. این دنباله روی افکار، عواطف و اعمالتنها مختص به توده ها یا عوام یا فقرا نیست، بلکه از ویژگی های همه ی انسان هاست؛ مستقل از نقش، موقعیت و منزلت آن ها در جامعه و حتی تحصیلات آن ها. در زندگی انسان همنوایی تفکر و رفتار قاعده است و استقلال و ناهمنوایی استثنا.
پی نوشت: اون قسمتی از نوشته بالا که با * علامت گذاشتم رو یک مثال خوب براش به ذهنم رسید (در مورد پارافریز کردن متن ها به زبان و کلمات خودمون) در کتاب surely you're joking Mr. Fenman که قبلا در اینجا، اینجا و اینجا درباره اش نوشته بودم میخونیم که: (فاینمن تلاش میکنه که تکه ای از متن رو بفهمه)
“The individual member of the social community often receives his information via visual, symbolic channels.” I went back and forth over it, and translated. You know what it means? “People read.”
این پست تکه هایی بود از کتاب "هنر پرسشگری" نوشته ی لیندا الدر و ریچارد پل. ترجمه علی صاحب الزمانی. انتشارات اختران. کتاب کوچک است. خوشخوان است. و ترجمه ی خوبی دارد. مثال های متعددی دارد که ذهنم را باز تر کرد. و در مرحله ی اول پرسشگر تر کرد. و فکر میکنم که با خواندن مثال های این کتاب کوچک به یک پرسشگر نقاد نمی توان تبدیل شد اما سرنخ های خیلی خیلی خوبی به من داد و نشانم داد که دامنه ی پرسش ها چقدر میتواند وسیع تر باشد.
